دما معیاری برای بیان سردی و گرمی اجسام است؛ یعنی اگر به چیزی دست زدید و دستتان یخ کرد، یعنی دمای آن چیز پایین است. اگر به چیزی دست زدید و دستتان سوخت، یعنی آن چیز گرم است و دمای بالایی دارد.
نکته تستی:
اگر شما به سیب‌زمینی سرخ کرده‌های توی ماهیتابه دست بزنید، دستتان می‌سوزد؛ البته این ربطی به دمای بالای سیب‌زمینی سرخ کرده‌ها ندارد؛ بلکه مادر شما، با دمپایی روی دست شما می‌زند تا به سیب‌زمینی‌ها دست نزنید؛ به عبارتی هر دست سوختنی به معنای بالا بودن دما نیست.
دماسنج؛ چه اسم خلاقانه ای!
نام ابزار اندازه گیری دما، «دماسنج» است؛ واقعا اسم هوشمندانه و خلاقانه ای است؛ به نظر من این نوع اسم گذاری باید برای دیگر ابزارهای اندازه گیری هم به کار رود؛ مثلا به «ترازو» بگوییم «وزن سنج» یا به «متر» بگوییم «طول سنج»! خیلی هم عالی.
فرمول تبدیل سلسیوس به کلوین! حالا برعکس!
برای اندازه گیری دما، دو واحد اصلی داریم؛ یکی سلسیوس؛ و دیگری کلوین. واقعا ما نمی‌دانیم این دانشمندان چه مرضی دارند که برای اندازه گیری چیزهای مختلف، واحدهای مختلف در نظر می‌گیرند؛ اصلا خود کلمه واحد، به معنای «یک» است؛ یعنی همه اندازه ها در «یک» دستگاه اندازه گیری، اندازه شود؛ بعد حالا می آیند و برای هر چیزی، هزارتا واحد اندازه گیری درست می کنند. به نظر می‌رسد این کار برای بازارگرمی کلاس‌های کنکور است؛ چون که برای حل یک سوال شیمی یا فیزیک، باید کلی فرمول برای تبدیل واحدهای مختلف به یکدیگر حفظ کنیم.
واحد اصلی دما در SI کلوین است؛ برای اینکه بخواهید سلسیوس را به کلوین تبدیل کنید، باید آن را با 273/15 جمع کنید. شاید باورتان نشود؛ ولی برای تبدیل کلوین به سلیسوس هم کافی است، درجه کلوین را منهای 273/15 کنید. جل الخالق!
مثال پیتزایی:
دمای یک پیتزا 53 درجه سلسیوس است. دمای این پیتزا چند کلوین است؟
با توجه به اینکه پیتزای سرد خوشمزه‌تر است، ابتدا آن را در یخچال می‌گذاریم تا به دمای صفر درجه سلسیوس برسد. حال عدد 0 را با 273/15 جمع می‌کنیم که جواب می‌شود 273/15 درجه کلوین.
مقایسه دمای گاز، مایع، جامد و بچه تخس فامیل!
دمای یک ماده اطلاعات مختلفی را به ما می‌دهد؛ یکی از این اطلاعات میزان جنب و جوش ذره‌های سازنده ماده است. یعنی هرچه میزان دمای یک ماده بالاتر باشد، جنب و جوش ذره‌های آن بیشتر است؛ ذرات «گازها» جنب و جوش بیشتری نسبت به «مایعات» دارند؛ و ذرات «مایعات» جنب و جوش بیشتری از «جامدها» دارند؛ به این ترتیب نتیجه می‌گیریم که بچه تخس فامیل، از خانواده «گازها» هستند؛ و به همین خاطر جنب و جوش آن‌ها زیاد است؛ اگر جنب و جوش بچه فامیل، اعصاب‌تان را خورد می‌کند، مدتی آن‌ها در دمای صفرکلوین نگه‌داری کنید، تا از حالت «گاز» به «جامد» تبدیل می‌شوند و اوضاع به حالت عادی برگردد. تذکر: در این موارد، کمربند نیز جواب می‌دهد.
آزمایش کنید: بوی غذای سرد!
یک غذای سرد را در اتاق قرار دهید! از یکی از دوستان یا آشنایانتان بخواهید که وارد اتاق شود. او بوی غذا را حس نمی‌کند.
از این آزمایش نتیجه می‌گیریم که اگر دمای یک ماده پایین باشد (یعنی سرد باشد) جنبش ذره‌های آن کم می‌شود و بوی آن غذا به مشام دوست شما نمی‌رسد.
آزمایش بعدی: بوی غذای گرم!
حال یک غذای گرم را درون اتاق قرار دهید. از همان دوست قبلی‌تان بخواهید که وارد اتاق شود. او باز هم بوی غذا را متوجه نمی‌شود!
از این آزمایش نتیجه می‌گیریم که دوست شما کرونا گرفته و بویایی خود را به کل از دست داده! فلذا سریعا اتاق خود را ضدعفونی کنید و دوست تان را درون بشکه الکل انداخته، سپس وی را آتش بزنید. چون اگر سالم بود باید بوی غذای گرم را سریعا احساس می‌کرد؛ چرا؟ چون وقتی دمای یک ماده بالا می‌رود، جنبش نامنظم ذره‌های آن زیاد می‌شود و بوی آن ماده سریعا به مشام آدمیزاد می‌رسد.
نکته تستی:
- دمای ماده، ربطی به جرم ماده ندارد. یعنی اگر دمای یک پیتزا، 40 درجه سلسیوس باشد، دمای یک قطعه کوچک آن نیز 40 درجه سلسیوس است؛ دمای دو قطعه و سه قطعه و چهار قطعه آن هم 40 درجه سلسیوس است. البته باز هم می‌گویم که خوردن پیتزا در حالت گرم، توهین به آن است! ابتدا آن را در یخچال بگذارید و بعد بزنید بر بدن!